O Szkole

Historia

Tradycje naszego Liceum sięgają 1915 r., kiedy to z inicjatywy nielicznej polskiej inteligencji i postępowego ziemiaństwa, utworzono w Białymstoku Towarzystwo Pomocy Szkołom Polskim. Z jego inicjatywy w dn. 29 listopada 1915 r. otwarto Polskie Gimnazjum Realne (męskie i żeńskie). Organizatorem i pierwszym dyrektorem był Ks. dr Stanisław Hałko.

W pierwszym roku nauki w gimnazjum było 96 dziewcząt i 125 chłopców. Siedzibą był gmach przy ul. Warszawskiej 63. W październiku 1917 r., w wyniku prześladowań przez władze niemieckie gimnazjum przeniosło się do nowej siedziby przy ul. Mickiewicza 1.

W szkole w szerokim zakresie rozwijano polską naukę, prowadzono konspiracyjne organizacje patriotyczne (drużyny skautowe, przysposobienie wojskowe). Starsza młodzież przygotowywała się w ten sposób do udziału w szeregach, tworzącego się na ziemiach polskich – wojska polskiego. W latach 1917-1920 ponad 120 uczniów brało udział w walkach o niepodległość.

Ku czci poległych w walkach o wolną Ojczyznę ufundowano pamiątkową tablicę z następującym napisem:


D. O. M.
“DULCE ET DECORUM PRO PATRIA MORI!”
W WALKACH O CAŁOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI
W LATACH 1918-1920 BOHATERSKO SWOJE ŻYCIE ODDALI

NAUCZYCIELE
DR ŻOŁĄTKOWSKI ALFRED__ ZŁOTY OLGIERD

UCZNIOWIE
GAWINA STANISŁAW__ JUSZKIEWICZ JAN
ŚWIEŻYŃSKI WITOLD__ WOJCIUL STANISŁAW
SOJKO KAROL__ BILICKI SEWERYN

KU UCZCZENIU ICH WIELKIEJ OFIARY NA OŁTARZU MIŁOŚCI I OJCZYZNY
ZŁOŻONEJ, TABLICĘ TĘ UFUNDOWAŁO W ROKU 1927 GIMNAZJUM PAŃSTWOWE
IM. KRÓLA ZYGMUNTA AUGUSTA


Rok szkolny 1919-20 rozpoczęły polskie gimnazja jako dwie samodzielne szkoły średnie. Gimnazjum żeńskie pozostało przy ul. Mickiewicza 1. Gimnazjum męskie przeniesiono do dawnego budynku polskiego gimnazjum z lat 1807-1832, przy ul. Kościelnej 9 (dziś: Warszawska 8).

Dzięki staraniom Ks. Stanisława Hałki i nauczyciela Józefa Zmitrowicza, którzy byli również posłami do pierwszego polskiego Sejmu, Polskie Realne Gimnazjum w Białymstoku zostało, decyzją Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dn. 12 listopada 1919 r. – upaństwowione.

“Aktem z dn. 20 września 1919 roku
Towarzystwo Pomocy Szkołom Polskim
w Białymstoku oddało utrzymywane przez siebie
gimnazjum męskie na własność Państwa Polskiego.

Niniejszym uznaję szkołę tę za państwową
i pragnąc, aby kształcąca się w niej młodzież miała

zawsze przed oczyma ideę braterstwa ludów, oraz

symbol potęgi, chwały i majestatu Państwa Polskiego,
nadaję szkole nazwę: Państwowe Gimnazjum
im. Króla Zygmunta Augusta.

Minister (-) Jan Łukasiewicz”.

W roku szkolnym 1919-20 w gimnazjum było 15 klas, do których uczęszczało 568 uczniów. Świadczy to o ogromnym zapotrzebowaniu na polską szkołę średnią. Do nauczania zostało powołanych 24 nauczycieli z różnych stron Polski. W latach 1919-1939 maturę w Państwowym Gimnazjum uzyskało 565 uczniów.

W okresie II wojny światowej nauczyciele, absolwenci i najstarsi uczniowie, walczyli w szeregach Wojska Polskiego na wszystkich frontach.

We wrześniu 1944 roku w starym gmachu znów rozpoczęto naukę w gimnazjum męskim i żeńskim. Następnie mieściły się tutaj kolejno: I, II, III licea ogólnokształcące, oraz LO dla pracujących.

Dopiero 1 września 1972 r. rozpoczęło działalność VI Liceum Ogólnokształcące. Dyrektorem szkoły została mgr inż. Anna Duda. Dokonano gruntownego remontu XIX-wiecznego gmachu i przystosowano go do potrzeb nowoczesnej szkoły.

W dniu 14 grudnia 1974 r. VI Liceum Ogólnokształcące otrzymało imię Króla Zygmunta Augusta i sztandar szkoły. W latach 1976-90 dyrektorem był Tadeusz Dziubiński, w latach 1990-2000 Alina Zambrzycka. Przez następne 11 lat stanowisko to zajmował pan Marek Onoszko. Od roku 2011 dyrektorem VI LO w Białymstoku był Tadeusz Mosiek. Od roku 2016 stanowisko to piastuje Dariusz Naumowicz. Liczba uczniów jest obecnie trzykrotnie większa niż w pierwszym roku działalności Liceum.

W starym, gimnazjalnym gmachu kontynuowane są chlubne tradycje polskiej szkoły.

“Czy może historia popłynąć przeciw prądowi sumień?”

Historia zapisana w murach szkoły – film bezpośrednio na dailymotion

* * * * * * *

Patron

Zygmunt August był jedynym synem Zygmunta Starego i Bony Sforza. Ostatni męski potomek rodu Jagiellonów rządził w latach 1530-1572. Był ukochanym dzieckiem swoich rodziców. Jak przystało na monarchę epoki Odrodzenia, był dobrze wykształcony. Oprócz polskiego znał łacinę, włoski i niemiecki. Na jego wychowanie decydujący wpływ miała matka, Zygmunt był bardzo do niej przywiązany, doceniał też jej mądrość. W późniejszym okresie doszło jednak do głębokiego konfliktu między nimi. Zygmunt August był niewysoki, szczupły, o śniadej twarzy i rzadkiej czarnej brodzie. Król lubił muzykę, miał bogatą bibliotekę, założył w Wilnie galerię obrazów. Interesował się współczesną sztuką wojskową i ludwisarstwem. W 1543 roku Zygmunt August ożenił się z arcyksiężniczką Elżbietą Austriaczką, córką Ferdynanda I. Wkrótce Bona, rozdzielając małżonków, wysłała syna na Litwę. Tam Zygmunt uwolnił się od wpływów matki i zaczął się usamodzielniać. Zakochał się w pięknej wdowie po wojewodzie trockim – Barbarze z Radziwiłłów Gasztołdowej. W 1547 roku Zygmunt potajemnie ożenił się z Barbarą (Elżbieta zmarła w 1545 roku) wywołując prawdziwą burzę w kraju. Nie chcieli uznać tego związku ani rodzice ani szlachta. W 1550 roku doprowadził jednak  do jej koronacji. Ukochana żona wkrótce zmarła (1551 r.), nie pozostawiając królowi dziedzica.

Dzieje jednego z najgłośniejszych w historii Polski romansów, a zarazem tragicznej miłości króla Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny to motyw przewodni wielu dzieł malarstwa:

Zygmunt August prezentuje na dworze Barbarę Radziwiłłównę. Akwarela Jana Matejki.
Zygmunt August i Barbara Radziwiłłówna, Jan Matejko, 1864, Muzeum Narodowe w Krakowie.
“Śmierć Barbary Radziwiłłówny” Józefa Simmlera

Kochał ją tak, że gdy zmarła, wiózł jej trumnę przez całą Rzeczpospolitą z Krakowa do Wilna, jadąc konno za karawanem, a przez miasta i wsie szedł pieszo. Do trumny włożył tablicę z napisem głoszącym:… zmarła przedwcześnie, ale gdyby i była w starszym wieku, August by mówił, że zmarła przedwcześnie… W 1860 r. największym wydarzeniem Wystawy Krajowej Sztuk Pięknych zorganizowanej w Warszawie był obraz Józefa Simmlera “Śmierć Barbary Radziwiłłówny”. W  sali z obrazem panowała cisza, z rzadka przerywana tylko westchnieniami pań. Tak malarz wyobrażał sobie Zygmunta Augusta siedzącego przy boku zmarłej żony, którą poślubił wbrew ojcu, matce, senatorom i szlacheckiej opinii publicznej.

Mimo głębokiego smutku w 1553 roku król żeni się po raz trzeci, z siostrą swej pierwszej żony, Habsburżanką, Katarzyną Austriaczką. Sam umiera bezpotomnie w wieku 52 lat w Knyszynie. Pochowany został w kaplicy Zygmuntowskiej przy katedrze wawelskiej. Gospodarność odziedziczył po matce, potrafił być też niezwykle hojny. Jego największym osiągnięciem było bez wątpienia zawarcie w 1569 roku Unii Lubelskiej, ale pamięta mu się również wspieranie reformatorskiego ruchu egzekucyjnego czy tolerancyjne podejście do kwestii religijnych. Pierwsze lata rządów króla przeszły na bezowocnych sporach z opozycją szlachecką, która odmawiała uchwalenia w sejmie podatków. Jednak zaangażowanie króla w Inflantach wymagało pieniędzy, a oparcie władzy na magnaterii przynieść ich nie mogło. W tej sytuacji król zdecydował się na zasadniczy zwrot – mianowicie sojusz ze stronnictwem egzekucyjnym, postulującym reformy. W 1562 roku Zygmunt August zwołał do Piotrkowa postulowany sejm egzekucyjny. Datujące się od tego momentu współdziałanie króla ze zwolennikami ruchu egzekucyjnego, zaowocowało przeprowadzeniem wielu pożytecznych reform. Pomnożyły się zasoby finansowe państwa, wzmocnieniu uległa armia. Na kolejnym sejmie w Lublinie w 1569 roku, zlikwidowano odrębność Prus Królewskich, które zostały inkorporowana do Korony (przy dużym sprzeciwie Gdańska). Najważniejsza jednak była sprawa uchwalenia unii realnej między Polską a Litwą. Unia miała ustalić wzajemne powiązania na kolejne 200 lat. Zygmunt August musiał przełamać opór magnaterii litewskiej. Najpierw przekazał swoje dziedziczne prawa do Litwy Koronie, a potem przyłączył do Korony Wołyń i Ukrainę. Ostatecznie (1569) uchwalono akt unii realnej, tworzącej związek dwóch równorzędnych państw, posiadających wspólne najwyższe władze państwowe. Unia lubelska wzbudzała wiele entuzjastycznych lub odwrotnie – bardzo krytycznych komentarzy. Jej trwałość przez dwa stulecia świadczy jednak o istotnych interesach dla  obu krajów.  Zygmunt August duże znaczenie przypisywał budowie floty. W 1568 roku utworzył Komisję Morską z siedzibą w Gdańsku. W 1570 roku rozpoczął budowę własnej, regularnej floty. Śmierć króla przerwała jednak te prace. Istotnym zagadnieniem polityki wewnętrznej w drugiej połowie XVI wieku była reformacja. Zygmunt August starał się utrzymać pokój religijny w Rzeczypospolitej. Sam interesował się poglądami przywódców reformacji. Na pewno na sprawy wyznaniowe patrzył przede wszystkim pod kątem interesów państwa i dynastii. Z pewnością nie chciał używać przemocy w sprawach wiary, pragnął być raczej “królem wszystkich Polaków” i mediatorem między skłóconymi wyznaniami.

Król był znaczącym protektorem sztuki, a jego rządy to czasy rozkwitu kultury Odrodzenia na ziemiach polskich. Zawdzięczamy królowi sprowadzoną na Wawel wspaniałą kolekcję arrasów. Jego działalność i dokonania, formacja intelektualna, humanizm, tolerancja, patronat nad nauką i sztuką, szukanie mądrego kompromisu w sprawach publicznych to największe wartości ponadczasowe, które z powodzeniem można przenieść do czasów współczesnych i które powinny inspirować działania młodych pokoleń.